Trước tiên, dĩ nhiên phải công nhận cách lý giải “ám thị tâm lý” của các bạn cư dân mạng. Hiện nay, nhiều trò đọc tâm, tiên đoán hay ảo thuật phổ biến đều liên quan đến “ám thị tâm lý”, rất hữu dụng để tán tỉnh, khuấy động không khí hay thu hút sự chú ý. Nhưng từ bình luận của họ, tôi nhận ra họ chưa được xem toàn bộ quá trình ảo thuật, nên vừa đoán cách biểu diễn, vừa đoán nguyên lý, khó mà thống nhất được.
Theo suy nghĩ của tôi, tôi sắp xếp lại màn biểu diễn tối nay dựa trên khái niệm “định hình hành vi” (behavioral shaping) từ thí nghiệm của Skinner –
Tối nay, trong suốt quá trình, tình nguyện viên Hagiwara dẫn Date Wataru ra ngoài hội trường, khiến Date hoàn toàn không biết mình sắp phải làm gì. Trong khi đó, tôi ở bên trong giải thích quy trình cho khán giả: Khi Date bước vào từ cửa sau, mọi người không được nói gì, tôi cũng không nói thêm, nhưng tôi sẽ “điều khiển từ xa” Date – đầu tiên anh ta sẽ xem giờ trên điện thoại và báo giờ cho mọi người, sau đó lấy bút viết một con số bài poker lên sổ tay. Con số bài poker đó nằm trên người giáo quan Onizuka. Nhưng nếu cả hội trường im lặng thì sẽ rất kỳ quái và gây bất an, nên mỗi khi tôi làm động tác “like”, mọi người phải vỗ tay khuyến khích Date.
Lúc Date Wataru bước vào, quả nhiên anh ta hơi lúng túng, không biết phải làm gì, thậm chí tiếng vỗ tay của mọi người còn khiến anh ta hoang mang hơn. Nhưng trong vòng ba phút, anh ta hoàn thành mọi hành động tôi “tiên đoán”.
Bề ngoài trông như tôi điều khiển từ xa, nhưng thực chất đó là “định hình hành vi” (behavioral shaping).
“Định hình hành vi” nghĩa là dùng phản hồi tích cực (khen ngợi, phần thưởng, vỗ tay, v.v.) để hướng người khác thực hiện mục tiêu bạn mong muốn. Phương pháp này thường được dùng trong giáo dục. Ví dụ, khi trẻ thể hiện tích cực, cha mẹ hay giáo viên sẽ khen hoặc thưởng gì đó để khuyến khích trẻ tự giác lặp lại hành động tương tự.
Trong màn biểu diễn, mỗi khi Date tiến gần đến vật mục tiêu tôi nói, tôi ra hiệu cho mọi người vỗ tay. Dù Date không hiểu ý nghĩa của tiếng vỗ tay, nhưng với anh ta, đó là sự khẳng định. Vậy nên, tiềm thức dẫn dắt anh ta nghĩ mình làm đúng, trong khi thực tế là tôi đang âm thầm thao túng.
Đó là nguyên lý cơ bản của màn biểu diễn này.
Còn về phần đoán số bài poker cuối cùng, đó chỉ là ứng dụng hiệu ứng gần (recency effect) và trí nhớ cảm giác đơn thuần. Khi tôi giới thiệu bốn món đồ, tôi cố ý lật bài trước mặt Date. Việc này không chỉ để kiểm tra xem đồ vật có bị gian lận không, mà còn để anh ta ghi nhớ lá bài cuối cùng tôi cho xem trong khoảnh khắc lật bài –
Con người luôn ấn tượng sâu nhất với thông tin xuất hiện cuối cùng, và lá bài cuối dưới sự củng cố của trí nhớ thị giác sẽ dễ dàng in sâu vào đầu hơn.
…
Khi trả lời topic, tôi xóa hết tên người, thêm vài ví dụ về cử chỉ như dấu tay chiến thắng, vẫy tay, v.v., rồi viết ra chuyện tôi làm tối nay cùng nguyên lý. Sau khi viết xong, sợ các bạn cư dân mạng mang áp dụng lung tung trong đời sống, tôi còn ghi chú thêm – màn biểu diễn này hơi kén người.
1. Tình nguyện viên phải là người chủ động, tích cực hợp tác, nếu không họ có thể cố tình làm ngược lại bạn.
2. Tình nguyện viên cần có ý thức trách nhiệm và cảm giác gấp rút để hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời tập trung cao, sẵn sàng thử sai trong thời gian ngắn.
3. Tình nguyện viên phải nhạy bén, nhanh chóng tìm ra mối liên hệ giữa các vật phẩm, nhưng không được suy nghĩ lan man quá xa, kiểu như “mang điện thoại ra chỗ khán giả” là lệch đề luôn.
Tôi quen Date Wataru nên yên tâm chọn anh ta làʍ t̠ìиɦ nguyện viên. Còn Hagiwara Kenji thì đầu óc linh hoạt, suy nghĩ bay bổng, ngược lại không hợp lắm với màn này.
…
Tôi đọc đi đọc lại mấy lần mới đăng bài trả lời.
Đăng xong, nhìn đồng hồ đã gần mười giờ, tôi vội kiểm tra tiến triển bài hot trước đó. Hầu hết mọi người chỉ vào ôm ảnh, không tiếp tục bàn luận chủ đề cũ của tôi. Dù đã đoán trước, tôi vẫn thấy các bạn cư dân mạng hơi lạnh lùng một tí tẹo.
Nhưng rối rắm thêm cũng chẳng ích gì.
Tắt diễn đàn, tôi đi ngủ luôn.
Sáng hôm sau, bài trả lời của tôi được hơn năm mươi lượt thích. Tôi không để tâm lắm, gạt chuyện đó qua một bên, tập trung đối phó với cuộc sống hiện tại. Dù sao nếu chỉ là mơ, tôi lo xa quá cũng vô ích. Nhưng mười ngày sau, bài trả lời của tôi đột nhiên vượt hai nghìn lượt thích trong một ngày.
Tôi: “Chuyện gì đang xảy ra vậy?”
※※※
Manga tập ba cập nhật.
Đồng hồ chỉ năm giờ năm mươi chiều, hội trường đông nghịt người. Shojihiki Taka mặc áo sơ mi nhạt màu, bị giáo viên hướng dẫn Harumori hỏi đã chuẩn bị tiết mục gì. Shojihiki Taka đáp: “Ảo thuật tâm lý.”
Cô Harumori chợt hiểu, cười: “Thuật đọc tâm à? Gần đây đúng là đang hot, kiểu ba chọn một, rồi nói mình đoán trước được đối phương chọn gì. Nhưng thực ra trước khi để tình nguyện viên chọn, em lặp đi lặp lại hai lựa chọn, tăng cảm giác áp lực tâm lý, khiến họ không dám chọn hai thứ được nhắc đến. Vậy thì lời thoại của em phải mượt mà, không được cứng nhắc, nếu không dễ lộ lắm.”
[Y chang thảo luận trên diễn đàn.]
[Bị spoil rồi, đau khổ.jpg]
Nghe cô nói vậy, Shojihiki Taka giải thích: “Ngoài phần giới thiệu cơ bản, em định không nói một lời nào với tình nguyện viên.”
[Ồ! Là gì vậy!]
“Thế em định tìm người đóng giả à?”
Chàng trai tóc đen tuấn tú suy nghĩ một chút, nói: “Cũng không hẳn là giả. Nếu không tính thì là không có giả. Nhưng nếu tính thật, thì ngoài em và tình nguyện viên, tất cả khán giả đều là giả.”
Cô Harumori có vẻ hơi rối.
Shojihiki Taka cười điềm tĩnh: “Mong cô chờ xem nhé.”
[Trời ơi, bị Taka ca làm cho ngầu lòi luôn!]
[Đúng là rất ngầu.]
[Tui thích quá đi.]
---
※ Manga tập ba
Lễ khai giảng.